Toespraak van de heer Jo Kneepkens, voorzitter van de stichting Nationaal Indië-monument 1945-1962, ter gelegenheid van de 32e Dodenherdenking op zaterdag 7 september 2019


Veteranen, nabestaanden, excellenties, dames en heren,
het is mij een voorrecht u allen vandaag welkom te mogen heten namens het bestuur van de stichting Nationaal Indië Monument 1945-1962 tijdens de 32e herdenking hier in het Nationaal Herdenkingspark te Roermond. Ook wil ik mij richten tot alle veteranen, die er vandaag niet bij kunnen zijn.

Wij herdenken op deze dag in het bijzonder de omgekomen kameraden in het voormalig Nederlands-Indië en Nederlands-Nieuw-Guinea in de periode 1945–1962.

Met trots en dankbaarheid heet ik welkom:
De vertegenwoordiger van Zijne Majesteit de Koning, Schout bij Nacht Brummelaar, de Ridder Militaire Willems Orde, de majoor Kroon en de Kanselier der Nederlandse Orden, tevens de voorzitter van het Kapittel van de Militaire Willems-orde, generaal-majoor buiten dienst Morsink.
Namens de Staten-Generaal, de tweede ondervoorzitter van de Eerste Kamer, mevrouw Gerkens en de tweede ondervoorzitter van de Tweede Kamer, de heer Bosma.
Namens de Ministerraad, de minister van Defensie, Hare Excellentie mevrouw Bijleveld-Schouten.
De gevolmachtigde minister van Curaçao, de heer Begina en de gevolmachtige minister van St. Maarten, mevrouw Wuite.
Namens de strijdkrachten de plaatsvervangend commandant der strijdkrachten, Zijne Excellentie luitenant-generaal Eichelsheim, namens de inspecteur-generaal der krijgsmacht en tevens Inspecteur der Veteranen, de luitenant-kolonel der Mariniers, Schoonewille,
De gouverneur van de provincie Limburg, de heer Bovens, de burgemeester van Roermond, mevrouw Donders-de Leest en de erevoorzitter van onze stichting, de heer Hans Cremers.
Daarnaast heet ik welkom de dragers militaire dapperheidsonderscheidingen, de vertegenwoordigers van de kerkelijke autoriteiten, de diverse krijgsmachtonderdelen, de vertegenwoordigers van nationale, provinciale, en gemeentelijke overheden en de vele vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties.

Ik ben mijn welkomstwoord begonnen met de woorden trots en dankbaarheid, omdat onze geëerde gasten aantonen hoeveel respect en waardering er bestaat voor de offers die zijn gebracht in de voormalige overzeese rijksdelen en in andere uitzendingsgebieden. Wij willen onze omgekomen kameraden vandaag in alle waardigheid herdenken.
Sinds enkele weken staan wij in ons land extra stil bij de gebeurtenissen, die in de periode mei 1940 en 15 augustus 1945 in Nederland en in onze Overzeese Rijksdelen plaatsvonden. De capitulatie van Japan op 15 augustus 1945 wordt hierbij als einde van deze verschrikkelijke periode in onze geschiedenis gehanteerd.

“Wij herdenken het beëindigen van de Tweede Wereldoorlog, 75 jaar geleden en we vieren dat we sindsdien weer in vrijheid leven, in het besef dat we samen verantwoordelijk zijn om vrijheid door te geven.” Deze laatste zin wordt ook genoemd op de openingspagina van de stichting Coördinatie 75 jaar Vrijheid.
Tal van activiteiten zijn er gepland en zo waren velen onder ons afgelopen zaterdag getuige van een waardige en mooie herdenking rondom de Slag om de Schelde, waar op zeer gepassioneerde en emotionele wijze het verleden verwoord werd. Ik denk hierbij aan de toespraak van de Canadeese gouverneur-generaal Julie Payette.
Precies een week later komen wij vandaag wederom tesamen, om 'Hier en Nu' stil te staan bij die gebeurtenissen, die zich pas ná 15 augustus 1945 voltrokken hebben.

Ik kijk naar u, de aanwezige Indië- en Nieuw-Guineaveteranen en ik denk aan de meer dan 6.200 omgekomen kameraden, waarvan de namen zijn ingekerft op de zuilen van ons Nationaal Indië-monument.
Voor hen... en voor u was 15 augustus 1945 het begin van een volgende, moeilijke, chaotische en vaak onbegrijpelijk periode en situatie. Een situatie die tot op de dag van vandaag voor vele Nederlanders complex, warrig en onbevattelijk is gebleven.
Er is veel geschreven over het 'daar en toen', verwijzend naar de gebeurtenissen in Nederlands-Indië en Nederlands-Nieuw-Guinea tussen 15 augustus 1945 en 15 augustus 1962, zijnde de datum dat er een overeenkomst betreffende Nieuw-Guinea tussen Nederland en Indonesië werd getekend.
De gebeurtenissen in de Nederlandse archipel in deze bewogen tijd vormen een deel van de Nederlandse geschiedenis. Het is daarom belangrijk dat wij hier met z’n allen bij stilstaan, waarbij wij vooral rekening willen houden met diegenen, die deze gebeurtenissen persoonlijk beleefd, doorleefd en derhalve mede geschreven hebben.
Er zijn vele verhalen verteld en met elkaar gedeeld. Het waren in eerste instantie de Indië- en Nieuw-Guineaveteranen zelf, die hun ervaringen en verhalen met ons deelden.
Daarnaast en daarna waren het de nabestaanden, die de verhalen van hun vaders en hun ooms met ons delen. Ondertussen zijn er ook anderen, zoals historici en schrijvers, die hun bevindingen over deze periode met ons delen.
Het blijft belangrijk dat de veteranen en hun nabestaanden blijven vertellen en dat wij blijven luisteren naar de verhalen van onze Nederlands Indië- en Nederlands-Nieuw-Guineaveteranen. Lange tijd hebben zij zich niet begrepen gevoeld door de vele Nederlanders, die ver weg in het vaderland niet beseften en soms ook tot en met de dag van vandaag niet begrijpen, wat zij toen in den vreemde hebben meegemaakt.
Nooit zullen en kunnen wij, die er niet bij waren, precies weten wat er destijds allemaal echt gebeurd is. Er zullen altijd vragen blijven en ontbrekende puzzelstukjes: de puzzel zal nooit kunnen worden afgemaakt.

Ook stel ik mij zelf en anderen, die er niet bij waren de vraag of we ooit tot een definitief beeld kunnen komen van wat er echt gebeurd is, laat staan tot een oordeel over het optreden van deze veteranen, dat getoetst kan worden binnen de context van het 'Daar en Toen'.

'Hier en Nu' zijn wij wederom verzameld rondom het 'verbindend monument', een kunstwerk ontworpen door de Indië-veteraan Gerard van de Lee. Gerard, we zijn dankbaar dat jij vandaag wederom in ons midden aanwezig bent.

Dit monument is geplaatst tussen het Nationaal Indië-monument aan uw linkerzijde en het Monument voor Vredesoperaties aan uw rechterzijde. Dit 'verbindend monument' slaat de brug tussen beiden monumenten,

• maar het verbindt ook zij die niet terug kwamen en zij die afscheid van hen moesten nemen in het verre Nederlands-Indië, in Nederlands-Nieuw-Guinea… en die in alle andere uitzendgebieden na de Tweede Wereldoorlog.

• tevens is het een blijvende herinnering aan diegenen die er niet meer zijn, ...ook voor hun nabestaanden en dierbaren die achterbleven aan het thuisfront.

• het monument vormt verder een band tussen alle veteranen, jong en oud, uitgezonden naar vele landen en welke tijdens verschillende bijeenkomsten gedurende het hele jaar hier samenkomen om diegenen, die er niet meer zijn bij de beiden in dit park opgestelde monumenten te gedenken.

Wij herdenken vandaag de meer dan 6.200 omgekomen militairen. Hun namen staan voor eeuwig in de zuilen van het Nationaal Indië-Monument. Ook denken wij aan de andere omgekomen militairen, vernoemd op de gedenktafels van het Monument van Vredesoperaties.
Wij staan vandaag stil bij hen die omkwamen en wij vertellen hun verhalen.
Wij noemen hun namen en blijven ons met respect herinneren wat zij voor ons land hebben gedaan.
Maar laten wij dit vooral doen om morgen ook weer verder te gaan, waarbij wij de band tussen veteranen, oud en jong, tussen nabestaanden en alle geïnteresseerden blijven versterken.

Zoals de dichter Ed Hoornik al zei in het 'Gedicht voor de doden':

Wij kunnen u niet meer bereiken
Wij komen een zintuig te kort
Wij leggen ons neer bij de feiten
dat u minder en minder wordt

De enkele keren dat u
In dromen nog ons verschijnt
Wordt u al ijler en ijler
Tot dat u voor altijd verdwijnt

Maar éénmaal per jaar is de stilte
Tot de hemel toe van u vervuld
En belijden wij zonder woorden
Onze dankbaarheid, onze schuld

Ik wens u allen een waardige herdenking en dank u voor uw aandacht.