|
Declamatie geschreven en
voorgedragen door Hans van Bergen, schrijver/dichter, ter gelegenheid van de
28e herdenking bij het Nationaal Indië-monument
1945-1962 in Roermond op 5 september
2015
Het ochtendblad gooide kort geleden ruw mijn
waarheid door elkaar. Schudde onverhoeds aan de woorden in mijn
hoofd die ik heb geheveld uit uitgedunde verhalen van vele
veteranen die ooit als jongeling in de vertekenende mist van
een ver verleden meeschreven aan de geschiedenis van Indonesië.
Het ochtendblad gooide ruw door elkaar mijn waarheid die ik
voor mezelf heb gevlochten uit spaarzame fragmenten die ik
verzamelde uit de monden van veteranen, die ik sprokkelde tussen
hun ingehouden en afgemeten woorden die ik hoorde van de echte
getuigen van toen en waar ik, die daar nooit was, die
daar nooit vocht, die daar nooit diende in naam van koningin en
vaderland, waar ik, die daar nooit duizend angsten uitstond of
meer, of kameraden sterven zag, waar ik mijn eigen waarheid
uit vlocht over de strijd van toen in de Oost.
Het
ochtendblad sprak kort geleden woorden als geweld en excessief
en structureel en gooide mijn zelf geconstrueerde waarheid
over een oorlog die werd gevochten ver voor mijn tijd, ruw door
elkaar en boog haar om naar vragen over kwaad en goed, over fout
en rechtschapenheid, over duisternis en licht.
Vragen die ik
voor mij neerlegde als de restanten van een ruw verbroken puzzel
waartussen ik in verwarring zocht naar antwoorden die niet
kwamen.
Tot ik inzag dat elke waarheid duizenden gezichten
heeft. Dat elke waarheid spreekt met duizenden stemmen. Dat
elke waarheid wordt geschraagd door vragen die in hun diepste
kern niet gesteld kunnen worden door de wet, die in hun diepste
kern niet gesteld kunnen worden door een ochtendblad, maar door
vragen die in hun diepste kern enkel en alleen gesteld kunnen
worden door het eigen geweten.
Niemand anders weet wat het
met jou deed toen die duistere onbekende tropennacht om je
heen gleed als een vreemde huid.
Niemand anders weet of de
eenzame, krankzinnig makende angst van één man op een dag te
zwaar werd om binnen te houden en exploderend omsloeg in de
collectieve angstwaan van een heel peloton
In welke
verhouding staan denken en handelen in een omgeving waar niet de
ratio maar de angst soms beslist?
In welke verhouding staan
denken en handelen in een omgeving waar niet de weldoordachtheid
maar een tiende van een seconde tussen dood en leven soms de
enige raadgever is?
Als jongeman leerde je in korte tijd
hoe een wapen te dragen, te ontgrendelen of te grendelen. Maar
hoe jij jezelf moest wapenen tegen de onberekenbaarheid van de
angst dat kon niemand jou vooraf leren.
De angst zelf is
soms individueel en soms collectief soms excessief, soms
structureel en soms afwezig. Maar wat zij oproept en losmaakt,
waartoe zij aanzet, over welke grenzen zij soms drijft, dat
blijft voor iedereen zelf een persoonlijke waarheid.
En
daarom betreft elke waarheid een ander verhaal. Lopen de
waarheden van licht en donker door elkaar Zijn de waarheden van
zoveel levens die tijdens missies werden gered Nauw vervlochten
met het duister van onbegrijpelijk handelen. Daarom betreft elk
persoonlijk uitgesproken of ingehouden mea culpa een andere
individuele daad.
Het ochtendblad gooide ruw mijn waarheid
door elkaar. Schudde onverhoeds aan de woorden in mijn hoofd
die ik heb geheveld uit uitgedunde verhalen van vele veteranen
over hun missies in Indonesië en in Nieuw Guinea, Korea, Bosnië,
Libanon, Afghanistan en andere wonde plekken op aarde.
Uitgedunde verhalen, individuele daden, collectieve missies met
duizenden waarheden die altijd geschraagd werden en altijd
geschraagd zullen worden door vragen. Door vragen die in hun
diepste kern niet gesteld kunnen worden door de wet Die in
hun diepste kern niet gesteld kunnen worden door een ochtendblad
Maar alleen gesteld en beantwoord kunnen worden door ieders eigen
geweten.
© Hans van Bergen,
Roermond 2015
|
|