Het ochtendblad gooide kort geleden ruw mijn waarheid door elkaar.
Schudde onverhoeds aan de woorden in mijn hoofd
die ik heb geheveld uit uitgedunde verhalen van vele veteranen
die ooit als jongeling in de vertekenende mist
van een ver verleden meeschreven aan de geschiedenis van Indonesië.

Het ochtendblad gooide ruw door elkaar mijn waarheid
die ik voor mezelf heb gevlochten uit spaarzame fragmenten
die ik verzamelde uit de monden van veteranen,
die ik sprokkelde tussen hun ingehouden en afgemeten woorden
die ik hoorde van de echte getuigen van toen
en waar ik,
die daar nooit was,
die daar nooit vocht,
die daar nooit diende in naam van koningin en vaderland,
waar ik, die daar nooit duizend angsten uitstond of meer,
of kameraden sterven zag,
waar ik mijn eigen waarheid uit vlocht
over de strijd van toen in de Oost.

Het ochtendblad sprak kort geleden
woorden als geweld en excessief en structureel
en gooide mijn zelf geconstrueerde waarheid
over een oorlog die werd gevochten ver voor mijn tijd,
ruw door elkaar en boog haar om naar vragen over kwaad en goed,
over fout en rechtschapenheid, over duisternis en licht.

Vragen die ik voor mij neerlegde
als de restanten van een ruw verbroken puzzel
waartussen ik in verwarring zocht
naar antwoorden die niet kwamen.

Tot ik inzag dat elke waarheid duizenden gezichten heeft.
Dat elke waarheid spreekt met duizenden stemmen.
Dat elke waarheid wordt geschraagd door vragen
die in hun diepste kern niet gesteld kunnen worden door de wet,
die in hun diepste kern niet gesteld kunnen worden door een ochtendblad,
maar door vragen die in hun diepste kern
enkel en alleen gesteld kunnen worden
door het eigen geweten.

Niemand anders weet wat het met jou deed
toen die duistere onbekende tropennacht
om je heen gleed als een vreemde huid.

Niemand anders weet of de eenzame, krankzinnig makende angst
van één man op een dag te zwaar werd om binnen te houden
en exploderend omsloeg in de collectieve angstwaan
van een heel peloton

In welke verhouding staan denken en handelen
in een omgeving waar niet de ratio maar de angst soms beslist?

In welke verhouding staan denken en handelen
in een omgeving waar niet de weldoordachtheid
maar een tiende van een seconde tussen dood en leven
soms de enige raadgever is?

Als jongeman leerde je in korte tijd
hoe een wapen te dragen, te ontgrendelen of te grendelen.
Maar hoe jij jezelf moest wapenen tegen
de onberekenbaarheid van de angst
dat kon niemand jou vooraf leren.

De angst zelf is soms individueel en soms collectief
soms excessief, soms structureel en soms afwezig.
Maar wat zij oproept en losmaakt,
waartoe zij aanzet,
over welke grenzen zij soms drijft,
dat blijft voor iedereen zelf een persoonlijke waarheid.

En daarom betreft elke waarheid een ander verhaal.
Lopen de waarheden van licht en donker door elkaar
Zijn de waarheden van zoveel levens die tijdens missies werden gered
Nauw vervlochten met het duister van onbegrijpelijk handelen.
Daarom betreft elk persoonlijk uitgesproken of ingehouden mea culpa
een andere individuele daad.

Het ochtendblad gooide ruw mijn waarheid door elkaar.
Schudde onverhoeds aan de woorden in mijn hoofd
die ik heb geheveld uit uitgedunde verhalen van vele veteranen
over hun missies in Indonesië
en in Nieuw Guinea, Korea, Bosnië, Libanon, Afghanistan
en andere wonde plekken op aarde.

Uitgedunde verhalen, individuele daden, collectieve missies
met duizenden waarheden die altijd geschraagd werden
en altijd geschraagd zullen worden door vragen.
Door vragen die in hun diepste kern
niet gesteld kunnen worden door de wet
Die in hun diepste kern
niet gesteld kunnen worden door een ochtendblad
Maar alleen gesteld en beantwoord kunnen worden
door ieders eigen geweten.

© Hans van Bergen,

Roermond 2015